Peter Mickwitz vastasi “Proust-kyselyyn”
Ranskalainen kirjailija Marcel Proust sai 13-vuotiaana muistikirjan ja vastasi sen sisältämiin englanninkielisiin kysymyksiin, antaen sen syntymäpäivälahjaksi ystävälleen Antoinette Faurelle. Hän vastasi samanlaiseen kyselyyn myös 20-vuotiaana. Nämä kaksi kyselyä julkaistiin muutama vuosi Proustin kuoleman jälkeen, ja koska kysymykset olivat enimmäkseen samoja, niistä tuli kirjallisuudessa tunnettuja nimellä ‘Proust-kysely’. ‘Proust-kysely’ suomeksi Valkopolkussa…
Peter Mickwitz (s. 1964) on arvostettu suomenruotsalainen kirjailija, kääntäjä ja taiteilijaprofessori.
Mottosi?
Minulla ei ole mottoa, mutta lapsena luin kirjan jossa esiteltiin jokainen Ruotsin kuningas ja siinä kävi ilmi että kuninkailla tapaa olla mottoja. Esimerkiksi nykyisen Ruotsin kuninkaan, Carl XVI Gustafin, motto on “För Sverige – i tiden” (“Pro Suecia hoc tempore”). En edes lapsena tuntenut itseäni kovinkaan kuninkaalliseksi, mutta päätin silti että minullakin piti olla motto. Valitsin motokseni “Ge aldrig upp” (“Älä koskaan anna periksi”). Itse asiasta yritinkin elää tämän moton mukaisesti muutaman lapsuusvuoden, etenkin aikoina jolloin elämäni ei ollut kaikkein helpointa. Jo varhain aikuisena ymmärsin kuitenkin että ehdottomuus ei ole hyvä tapa olla ja elää.
Mikä on mielentilasi tällä hetkellä?
Keväällä 2024 minulle kerääntyi suuria määriä töitä ja tehtäviä, jotka tehokkaasti estivät minua kirjoittamasta. Kirjoitan tavallisesti lähes jatkuvasti, mutta vaikka työtilanteeni nyt on helpottunut en ole kunnolla päässyt takaisin kirjoittamiseen ja se tekee minut levottomaksi.
Missä haluaisit asua?
Viihdyn siellä missä asun nyt, mutta pitkäaiakainen unelmani on iso halpa 1960-70-luvun rivitaloasunto. Siinä pitäisi olla uima-allas joka ei ole käytössä (en osaa uida), tekisin uima-allashuoneesta kirjaston ja gallerian.
Mikä on lempivärisi?
Ennen olisin sanonut sininen. Mutta nykyään minua kiinnostaa kaikki värit ja sävyt yhtä paljon. Värit ovat kiehtovia ja vaikeita.
Mikä on lempi kukkasi?
Pidän kukista paljon, ostan usein irtokukkia. Mutta en hierarkisoi kukkia. Tähän ja kaikkiin seuraaviin kysymyksiin, jotka koskevat suosikkiejani, minun täytyy vastata samalla tavalla: minulla ei ole lempikukkaa, suosikkilintua jne. Olen kiinnostunut kaikesta ja asioiden sijoittaminen skaalalle “kiinostavampi-vähemmän kiinnostava” rajoittaa ja pienentää.
Mikä on suosikkilintusi?
X
Kuka on lempikirjailijasi?
Ennemmin kuin kirjailijoista olen kiinnostunut teksteistä. Jollain kirjailijalla voi olla vain yksi tai muutama minua kiinnostava teksti, toisella huomattavasti enemmän. Silti saatan palata yhtä usein sen kirjailijan pariin jolla on vain muutama minua kiinnostava teksti kuin sen jonka tuotannosta löydän useampia kiinnostavia tekstejä.
Kuka on suosikkirunoilijasi?
Myös runoilija on kirjailija, eli katso edellinen kysymys.
Kuka on suosikkimaalarisi?
Olen kirjoittanut esseekokoelman joka perustuu erääseen Rubensin tauluun. Rubens kiinnostaa minua, mutta niin tekee myös suuri määärä tunnettuja ja vähemmän tunnettuja 1500- ja 1600-luvun taiteilijoita. Samoin minua kiehtoo modernistinen taide, ja myös nykytaide.
Kuka on suosikki muusikkosi?
X
Kuka on suosikki fiktiivinen mieshahmosi?
X
Kuka on suosikki fiktiivinen naishahmosi?
Oikeastaan minulla ei ole vastausta tähänkään, mutta vastaan silti näin: Dorothea Brooke George Eliotin Middlemrachissa ja Macabéa Clarice Lispectorin Tähden hetkessä.
Kuka on suosikkisankarisi historiassa?
Minulla ei ole sankareita.
Kuka on vähiten suosikkihahmosi historiassa?
Kaikki totalitarismiin kallellaan olevat poliitikot ja ajattelijat.
Ketkä ovat todelliset naissankarit elämässäsi?
X
Mistä ominaisuudesta pidät eniten miehissä?
En tee eroa miesten ja naisten ominaisuuksissa. Mutta minulle tärkeitä ominaisuuksia ihmisissä ylipäätänsä ovat avoimuus ja uteliaisuus.
Mistä ominaisuudesta pidät eniten naisissa?
X
Mikä on suosikki hyveesi?
Kuka määrittelee mitä hyve on? Minulle hyveitä ovat esimerkiksi yllä mainitut avoimuus ja uteliaisuus.
Mitä ominaisuuksia haluat ystävistäsi?
En halua ajatella että ystävystyisin kenenkään etukäteen määriteltyjen ominaisuustoiveiden pohjalta. Päinvastoin: haluaisin voida yllättyä, yllättyä toisesta ja yllättää itseni.
Mikä on perustavanlaatuinen puute, jonka näet itsessäsi?
Puutelista on pitkä, mutta esimerkiksi: olen sosiaalisesti heikko ja olen liian nopea.
Minkä kyvyn haluaisit omata?
Niitä on paljon, esimerkiksi haluasin osata piirtää, soittaa pianoa ja lentäminenkin voisi olla hauskaa. Luonteenpiirre joka tekisi minulle hyvää olisi että olisin kärsivällisempi.
Mitä olet onnellisin tekemässä?
Olen onnellisin kun kirjoitan.
Jos saisit olla kuka tahansa muu, kuka se olisi?
En halua olla kukaan muu.
Mitkä virheitä voit sietää?
Tahattomia virheitä. Mutta myös esimerkiksi virheitä jotka johtuvat heikkoudesta.
Onnellisin hetki, jonka voit kokea?
Se vaihtelee, mutta yksi sellainen on yhtäkkinen oivaltaminen, esimerkiksi siitä mitä tapahtuu runossa.
Mikä tapahtuma tekisi sinut surullisimmaksi?
Se että jotain pahaa tapahtuisi lapsilleni.
Miten haluaisit kuolla?
Valmiina.
Peter Mickwitz “Rapirsiya Proust” Bersivand
Nivîskarê Fransî Marcel Proust, di 13 saliya xwe de rojnivîsekekê dikire, pirsên di rûpela ewil a rojnivîskê de dibersivîne û wek diyariya rojbûnê dide hevalê xwe Antoinette Faure. Rapirsiyeke mîna vê di 20 saliya xwe de jî dibersivîne û her du rapirsî piştî mirina Proust bi çend salan tên weşandin. Ji ber pirsên her du rapirsiyan hema bêje yek in, di lîteratorê de navê wê wek “Rapirsiya Proust” dimîne. “Rapirsiya Proust” bi Kurdî di Valkopolku’yê de ye…
Peter Mickwitz (z. 1964) nivîskar, wergêr û akademîsyenekî Fînlandî-Swêdî ye.
Dirûşmeya te ya jiyanê çi ye?
Sloganeke min bi xwe tuneye, lê gava ez zarok bûm min pirtûkek di derbarê qiralê Swêdê de xwendibû û ez hingî fêr bûbûm ku bi gelemperî sloganên qiralan hene. Wek nimûne, slogana qiralê Swêdê yê niha Carl XVI Gustaf “För Sverige – i tiden” e (Ji bo Swêdê – Dem e). Gava ez zarok bûm jî min xwe ji malbata qiraliyetê hîs nedikir, lê dîsa diviyabû sloganeke min jî hebûya. Min hevoka “Ge aldrig upp” (Her li ber xwe bide) wek slogana xwe hilbijart. Di çend salên zarotiyê yên zehmet de min xwe spart vê slogê. Lê dema di salbiçûkiya xwe de mezin bûm, min fêhm kir ku hişkbûn ne celebekî jiyanê yê baş e.
A niha di çi rewşê de ye derûniya te?
Bihara 2024an gelek kar û barên ku ji nivîsandina min re bûne asteng derketin hemberî min. Bi gelemperî hema bêje ez berdewam dinivîsim, lê niha digel ku rewşa min ya xebatê sivik bûye jî, ez bi temamî li nivîsê venegeriyame û ev yeka ha min bêhizûr dike.
Te dixwast li ku derê bijî?
Ez li cihê ku niha lê dijîm dilşa me, lê xeyala min ya demdirêj ya salên 1960 û 70an ew bû ku ez li bajarekî di xaniyekî mezin û erzan de bijîm. Divê hawizekî ku nayê bikaranîn jî hebe (ez bi avjeniyê nizanim), min ê hawiz bikira pirtûkxane û galerî.
Rengê herî pir jê hez dikî?
Berê bûya min ê bigota rengê şîn. Lê niha hemû reng li ba min yek e û ji hemûyan hez dikim. Reng balkêş û bi tesîr in.
Kulîlka herî pir jê hez dikî?
Ez ji kulîlkan pir hez dikim, piraniya caran ez wan yek bi yek dikirim. Lê ez di nav kulîlkan de hiyerarşiyekê ava nakim. Ji bo vê û hemû pirsên li ser bijareyên min, divê ez bi eynî celebî bersivê bidim: Kulîlka herî pir jê hez dikim, an çûka herî pir jê hez dikim û hwd. tuneye. Ez bi her tiştî re eleqedar im, û rêzkirina tiştan li ser pîvanek “balkêştir – kêmtir balkêş” sînordar û piçûktir dibe.
Çivîka herî pir jê hez dikî?
X
Nivîskara/ê herî pir jê hez dikî?
Ez ji nivîskaran bêtir bi nivîsaran re eleqedar im. Dibe ku nivîskarek tenê yek an jî çend nivîsên ku bala min dikişînin hebe, nivîskarekî din gelek pirtir. Dîsa jî, ez dikarim vegerim ser nivîskarekî ku çend nivîsên wî min eleqedar dikin, bi qasî ku nivîskarekî ku bêtir nivîsên wî bala min dikişîne.
Helbestvana/ê herî pir jê hez dikî?
Helbestvan jî nivîskar e, ji ber vê yekê li pirsa berê binêre.
Wênesaza/ê herî pir jê hez dikî?
Ez pirtûkek gotar li ser wêneyek Rubens nivîsandim. Rubens hez dikim, lê zêde biyanî û kêmtir nasî hunermendê 1500 û 1600’îyan jî hez dikim. Hêj hemûveşê hunera modernîst û hunera rojane jî min heyran dikin.
Muzîkjenê herî pir jê hez dikî?
X
Karakterê mêr ê herî pir jê hez dikî?
X
Karaktera jin a herî pir jê hez dikî?
Rastî ji vê pirsê jî bersiva min nîne, lê ez ê dîsa jî wiha bersiv bidim: Dorothea Brooke (Middlemarch – George Eliot) û Macabéa (Saeta Stêrk “A Hora de Estrela” Clarice Lispector).
Lehengên dîrokî ku favoriyên te ne?
Lehengê min tune ne.
Lehengên dîrokî ku jê aciz î?
Hemû siyasetmedar û ramanwerên ku ber bi totalîtarîzmê ve meyla dikin.
Di jiyana rasteqîn de lehengên jin ku favoriyên te ne?
X
Di mêrekî de taybetmendiya/xisletê ku herî pir jê hez dikî?
Ez ji aliyê taybetmendiyan ve cudahiyê naxim navbera jin û mêran. Lê, bi gelemperî, taybetmendiyên ku ez di mirovan de girîng dihînim vekirîbûn û balkêşiyê ne.
Di jinekê de taybetmendiya/xisletê ku herî pir jê hez dikî?
X
Xûpakiya ku herî pir jê hez dikî?
Kî diyar dike ku xûpakî çi ye? Ji bo min qencî, tiştên wek vekirîbûn û meraqdarîya ku li jor behsa wan hat kirin in.
Te dixwast hevalên te xwediyê çi xû û xisletan bin?
Ez naxwazim ku bi taybetmendiyên pêşbîniyê re hevalan bijerim. Berovajî: Ez dixwazim şaş bim, şaş bikim û bikaribim xwe şaş bikim.
Kêmahiya sereke ku di xwe de dibînî?
Lîsteya min dirêj e. Wekî mînak: Ez di warê civakî de qels im û ez pir bilez im.
Taybetmendiya ku herî zêde dixwazî?
Gelek hene, wekî mînak çekirina wêneya, pîyano lîstin û Ez dixwazim bizanibim ku firînê jî dibe kêfxweşiyek. Ji bo min taybetmendiyek ku baş e, bêtir sebir e.
Ji pêkanîna kîjan karî bextewar î?
Dema ku ez dinivîsim ez herî kêfxweş dibim.
Te dixwast di şûna kê de bî?
Ez naxwazim li cihê kesekî din bim.
Dikarî kîjan şaşiyan/ xeletiyan xweş bibînî?
Xeletiyên ku bêxwestî hatine kirin. Lê di heman demê de xeletiyên ku ji ber qelsiyê derketine, mînakî.
Kêlîka ku herî zêde wê te bextewar bike?
Ew diguhere, lê gava ji nişka ve têgihîştina tiştekî, mîna ku mirov di helbestekê de fêm bike ka ew çişt çi ye.
Bûyera ku herî zêde wê te xemgîn bike?
Helbet divê tiştekî xerab were serê zarokên min.
Dixwazî çawa bimirî?
Dema ku ez amade bim.
Peter Mickwitz “Proust Anketi”ni Yanıtladı
Fransız yazar Marcel Proust, 13 yaşındayken bir hatıra defteri alıp içindeki İngilizce soruları cevaplayarak arkadaşı Antoinette Faure’a doğum günü armağanı olarak verir. Benzer bir anketi, 20 yaşındayken de cevaplar. Bu iki anket Proust öldükten birkaç yıl sonra yayımlanır, soruların çoğu zaten aynı olduğundan literatüre “Proust Anketi” olarak geçer. Proust Anketi Veveya’da…
Peter Mickwitz (d. 1964) saygın bir Finlandiyalı-İsveçli yazar, çevirmen ve akademisyendir.
Hayattaki sloganınız?
Benim bir sloganım yok ama çocukken her İsveç kralının tanıtıldığı bir kitap okumuştum ve kralların genellikle sloganları olduğunu öğrendim. Örneğin, şu anki İsveç Kralı Carl XVI Gustaf’ın mottosu “För Sverige – i tiden” (İsveç için – Tam zamanı). Ben çocukken bile kendimi pek kraliyet ailesine ait hissetmedim ama yine de benim de bir mottoya sahip olmam gerektiğine karar verdim. Mottom olarak “Ge aldrig upp” (Asla pes etme) ifadesini seçtim. Aslında, hayatımın en kolay olmadığı zamanlarda, birkaç çocukluk yılı boyunca bu mottoya göre yaşamaya çalıştım. Ancak, erken yaşta yetişkin olduğumda, katılığın iyi bir yaşam tarzı olmadığını anladım.
Şu anki ruh haliniz?
2024 baharında, yazmamı engelleyen büyük miktarda iş ve görev birikti. Normalde neredeyse sürekli yazarım, ancak iş durumum şimdi hafiflese de yazmaya tam olarak geri dönemedim ve bu beni huzursuz ediyor.
Nerede yaşamak isterdiniz?
Şu anda yaşadığım yerden mutluyum ama uzun vadeli hayalim 1960’lı ve 70’li yıllardan kalma büyük ve ucuz bir şehir evi. Kullanılmayan bir yüzme havuzu olmalı (yüzemiyorum), havuz odasını kütüphane ve galeri haline getirirdim.
En sevdiğiniz renk?
Önceden mavi derdim. Ama günümüzde tüm renkler ve tonlar beni eşit derecede ilgilendiriyor. Renkler büyüleyici ve zorlu.
En sevdiğiniz çiçek?
Çiçekleri çok severim, sık sık tek tek çiçekler alırım. Ancak çiçekler arasında bir hiyerarşi kurmam. Bu ve favorilerimle ilgili sonraki tüm sorular için aynı şekilde cevap vermeliyim: En sevdiğim çiçek, favori kuşum vb. yok. Her şeyle ilgileniyorum ve şeyleri “daha ilginç – daha az ilginç” ölçeğinde sıralamak sınırlayıcı ve küçültücü oluyor.
En sevdiğiniz kuş?
X
En sevdiğiniz yazar?
Yazarlardan ziyade metinlerle ilgileniyorum. Bir yazarın sadece bir veya birkaç ilgimi çeken metni olabilir, bir diğerinin ise çok daha fazla. Yine de, birkaç metniyle ilgimi çeken bir yazara, daha fazla metniyle ilgimi çeken bir yazar kadar sık dönebilirim.
En sevdiğiniz şair?
Şair de bir yazardır, yani önceki soruya bakınız.
En sevdiğiniz ressam?
Rubens’in bir tablosuna dayanan bir deneme kitabı yazdım. Rubens ilgimi çekiyor, ancak tanınmış ve daha az bilinen pek çok 1500 ve 1600’ler sanatçıları da öyle. Ayrıca modernist sanat ve günümüz sanatı da beni büyülüyor.
En sevdiğiniz müzisyen?
X
En sevdiğiniz erkek karakter?
X
En sevdiğiniz kadın karakter?
Aslında bu soruya da bir cevabım yok, ama yine de şöyle cevap vereyim: George Eliot’un Middlemarch’ındaki Dorothea Brooke ve Clarice Lispector’un Yıldızın Saati’ndeki Macabéa.
Tarihteki favori kahramanlarınız?
Benim kahramanlarım yok.
Tarihte en sevmediğiniz karakter?
Totalitarizme eğilimli tüm politikacılar ve düşünürler.
Gerçek hayatta favori kadın kahramanınız?
X
Bir erkekte en beğendiğiniz özellik?
Erkekler ve kadınlar arasında özellikler bakımından ayrım yapmıyorum. Ancak, genel olarak insanlarda önemli bulduğum özellikler açıklık ve meraktır.
Bir kadında en beğendiğiniz özellik?
X
En sevdiğiniz erdem?
Erdemin ne olduğunu kim belirler? Benim için erdemler, yukarıda bahsedilen açıklık ve merak gibi şeylerdir.
Arkadaşlarınızda hangi özellikler olmasını istersiniz?
Birinin önceden tanımlanmış özelliklerine göre arkadaş edineceğimi düşünmek istemiyorum. Tam tersine: Şaşırabilmek, başkasını şaşırtabilmek ve kendimi şaşırtabilmek isterim.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik
Liste uzun. Örneğin sosyal açıdan zayıfım ve çok hızlıyım.
En çok isteyeceğiniz özellik?
Bunlardan çok var, mesela resim yapmayı, piyano çalmayı ve uçmanın da eğlenceli olabileceğini bilmek isterim. Bana iyi gelecek bir karakter özelliği daha sabırlı olmaktır.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş?
En çok yazarken mutluyum.
Kimin yerinde olmak isterdiniz?
Başkasının yerinde olmak istemem.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz?
İstenmeden yapılan hataları… Ama aynı zamanda zayıflıktan kaynaklanan hataları da.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an?
Değişir ama aniden bir şeyi kavrama anı, örneğin bir şiirde ne olduğunu anlamak gibi bir şey.
Sizi en çok üzecek olay?
Çocuklarımın başına kötü bir şey gelmesi.
Nasıl ölmek istersiniz?
Hazır olduğumda.